Tamara Laï

Sinds het begin van haar kunstpraktijk (1985) heeft Tamara Laï (geboren in Italië, woont en werkt in Luik) een oeuvre opgebouwd waarin het arsenaal aan multimedia is toegenomen, naargelang haar evolutie en haar ontdekkingen, gaande van video’s en websites over cam&chat-performances en videoconferenties tot een dichtbundel of een cd-rom. Wanneer ze zich aanvankelijk verdiept in schilderkunst en fotografie aan de Académie des Beaux-Arts van Luik en les volgt bij Jacques-Louis Nyst, een van de videokunstpioniers in België, blijft ze vrij onbekend binnen de hedendaagse beeldende kunsten. Hoewel ze aangetrokken is tot het poëtische potentieel dat schuilt in beeld en geluid, in de vorm van fictie en verhaal, heeft Tamara Laï haar toevlucht genomen tot digitale kunst als stimulerende omgeving voor haar artistieke ontplooiing. Haar vergankelijke en participatieve werken, voornamelijk Net Art, zijn opgenomen in officiële selecties van talrijke internationale festivals over de hele wereld.

Tamara Laï, bedreven in cinema en literatuur, zet als filmmaker haar eerste artistieke stappen in het midden van de jaren 1980, met name bij Créahm (creativiteit en mentale beperking) waar ze indertijd bij werkte. In 1992 ontvangt de videaste voor het eerst een prijs, met name van het Centre Audiovisuel Simone de Beauvoir in Parijs voor haar video Anatomica over het werk van een jonge Spaanse choreograaf. Ondertussen merkt ze intuïtief de nakende opkomst van digitale kunst op. Nadat ze in 1995 een opleiding interactieve multimediacommunicatie volgde, wordt Tamara Laï een van de eerste Belgische kunstenaars die de cd-rom en online netwerken als drager gebruiken om multimediale en interactieve werken te creëren die zich onderscheiden door poëzie met hypertekst. Ze maakt Web Art, Net Art, participatieve en collaboratieve projecten en interactieve cd-roms totdat ze in 2012 haar video’s Wandering en Sound Feelings maakt. Deze en volgende video’s zijn opgevat als experimentele roadmovies en zijn gecreëerd op basis van beelden die tijdens haar reizen opgenomen zijn. Ze herwerkt deze opnames thuis met subtiele special effects en deelt ze vervolgens met online community’s waar ze al geruime tijd deel van uitmaakt. 

Sinds ze een punt gezet heeft achter het maken van websites, cam&chat-performances en videoconferenties, bouwt Tamara Laï al een tiental jaar verder aan haar artistieke traject ‘on the road’, waarbij ze onophoudelijk de wereld rond haar filmt. Zo bouwt ze een voorraad aan beelden op waaruit ze kan putten voor haar ‘video-poëzie’. Philippe Franck, directeur en oprichter van Transcultures en het City Sonic-festival die de digitale kunsten op de voet volgt, ziet er toch de sporen in van het rizomatische narratief, dat eigen is aan de taal die ontwikkeld is door de cd-rom of Web Art: “Het werk van Tamara Laï”, schrijft hij in de tentoonstellingscatalogus, “is een oneindige roadmovie, een omzwerving die snakt naar een anders-zijn dat evolueert, terwijl het overeenkomsten zoekt tussen diverse plekken, steden, landschappen, landen en culturen van hier en elders. Ze vertelt ons over onze diversiteit, over wat ze verrukkelijk vindt maar ook wat haar zorgen baart, over haar gevoelens en haar vragen … zoals in een logboek met meerdere gegevens, een hypertekstueel verhaal, zonder begin of einde.” 

Aan de hand van een selectie van zes video’s die gemaakt zijn tussen 2012 en 2021, heeft het MACS ervoor geopteerd om het uitermate poëtische oeuvre van deze multimediakunstenaar en webactiviste van in de begindagen voor het eerst te tonen buiten de festivals of circuits voor digitale kunsten. Van een van deze video’s, Silent Noise (2020), gemaakt tijdens de lockdownperiode, is de titel gebruikt voor de tentoonstelling in Grand-Hornu. Het citaat dat van meet af aan het belang van soundscapes benadrukt als kern van het multimediale oeuvre van de kunstenaar, is afkomstig uit een poëtisch fragment waarin haar gedachtestroom zich in een elegische sfeer vermengt met die van haar filmische beelden. Op het scherm zien we een geheel van kabels en beton kantelen en uiteenvallen, terwijl een tekst – als een e-mail – uit de chaos verschijnt: “Too much silent noise today in my virtual life, cannot listen to the words of truth.” In tijden van lockdown weerklinkt in het oxymoron silent noise onze diepe eenzaamheid, omdat de gezondheidscrisis sociale relaties heeft herleid tot contacten vanop afstand. Het werk, dat bestaat uit beelden die gefilmd zijn in China, Schotland en Italië vóór de Covid-19-pandemie en uit andere opnames tijdens de lockdown in Luik, evoceert het gemis, het isolement, het wachten op de vrijheid, het kwijtraken van vreugde, maar ook de behoefte aan adem, aan contact met de natuur en de zoektocht naar de teloorgegane zorgeloosheid. Met Silent Noise – zoals met de meeste van haar videopoëzie – mixt Tamara Laï haar beelden om een immens verhaal te weven met een meerduidige lezing.

De video’s Sound Feelings (2012) en Ascent (2013) dragen net als Silent Noise de stempel van nomadisme en muziek. In de eerste video ontstaat er een poëtische, auditieve omzwerving uit een gefilmde performance van het betoverende gitaarspel van Gérard Jouffroy (verwant met American Primitivism). Bij de tweede video bestond de filmische elektromuziek van Laurent Saiet al langer dan het visuele materiaal. De beelden vloeien voort uit de muziek als een sensuele en repetitieve choreografie. In WetWetWet (2015), geëxtrapoleerd uit een gedicht dat gemaakt is in het kader van een gezamenlijk Net Art-project in 2001, vinden we nog het principe van de auditieve reis terug, met beelden die opgenomen zijn in Oostende, La Rochelle, Antwerpen en ook in China, waarover het geluid van Tibetaanse gezangen en akoestische gitaren (Glenn Jones) gemonteerd is. In Gaps (2014) (letterlijk ‘kloven’) benadrukt Tamara Laï de afwijkingen, breuken, contrasten en leegtes die het moderne leven in beslag nemen. Voor @TENDRE (2021) baseert ze zich dan weer op fragmenten uit een tekst uit 2005 (My Virtual Body) en een soundtrack van Bruno Gremo, een New Yorkse componist en vertaler die in Peking werkt, om persoonlijke gedachten te uiten in de context van de gezondheidscrisis. De film, een soort van bewegingsmeditatie, gaat over het huidige tijdperk en de gebeurtenissen van het afgelopen anderhalve jaar, met zijn portie verplichte virtualiteit en constante dreiging, maar ook de heropleving van levenslust en van verzet, naar het beeld van de beweging Still Standing. Bij wijze van conclusie maken natuurbeelden hun terugkeer en richten ze onze blik opnieuw op de essentie: de band met de wereld rond ons. Deze essentie is echter een droombeeld, vertelt de kunstenares ons, omdat we ons toekomstig leven momenteel enkel kunnen inbeelden. “We zijn hier aan het wachten... tegelijk droevig en liefdevol...”

Curator: Denis Gielen