Het museum zal gesloten zijn op 24, 25 & 31 december en op 1 januari 2025. De artshop is gesloten op 2 januari
Daniel Turner / Compresseur
Daniel Turner / Compresseur
Sinds een tiental jaar gaat de Amerikaanse kunstenaar Daniel Turner aan de slag met leegstaande sites waar de menselijke aanwezigheid van vroegere bewoners of gebruikers nog steeds merkbaar is in de infrastructuur. Met ‘site’ wordt in die context de vestigingsplaats van een industriële activiteit bedoeld, zoals een fabriek of een laboratorium, of van een ‘totaalinstituut’ zoals een psychiatrische instelling of een gevangenis. Hoewel deze sites ruig, onherbergzaam en zelfs onbewoonbaar zijn, oefenen ze een sterke aantrekkingskracht uit op de kunstenaar, die deze plekken verkent op zoek naar esthetische grondstoffen. Diverse achtergelaten objecten, materialen of installaties die in de plek verscholen liggen, worden uit hun context gehaald en als zodanig tentoongesteld. Of ze worden via diverse verwerkingsprocessen herleid of getransformeerd. De voorliefde van de kunstenaar voor metalen is deels te verklaren door het beroep van zijn vader (lasser op een scheepswerf en oudijzerhandelaar). Zijn werkwijze leunt aan bij die van een alchemist die lood in goud wil veranderen, die van rommel iets moois wil creëren en die ‘het onzichtbare zichtbaar’ wil maken: de geest van objecten, de sfeer van plekken, de ziel van materialen. Voor zijn eerste museale tentoonstelling in België ging Daniel Turner aan de slag met een heel beladen plek: de vroegere gevangenis van Vorst (1910-2022).
« De basis van mijn werk is archeologisch. Als ik het heb over mijn werkproces, gebruik ik het woord ‘ontginnen’. Ik werk immers in zekere zin als een amateur-mijnwerker: grondstoffen lokaliseren, beginnen graven naar de grondstoffen en ze ontginnen. »
Daniel Turner
De gevangenis van Vorst
De gevangenis van Vorst
De gevangenis van Vorst is gelegen aan de Verbindingslaan, tegenover de gevangenis van Sint-Gillis. De gevangenis werd in 1910 voor het eerst in gebruik genomen en is vandaag definitief gesloten. De instelling is ontworpen door Édouard Ducpétiaux, de grondlegger van het gevangeniswezen in België, volgens het cellulaire systeem. Hij liet zich daarbij inspireren door het panopticonprincipe van Jeremy Bentham uit 1791. Het cellulaire systeem onderscheidt zich nochtans van het panopticonmodel: het is eerder bedacht om de gevangenen van elkaar gescheiden te houden in hun dagelijks leven dan om hen constant te kunnen observeren.
De stervormige architectuur, die representatief is voor penitentiaire instellingen uit de 20ste eeuw, bestaat uit vier vleugels met cellen. Op het centrale punt zijn de vleugels verbonden door de bewakingskantoren. Oorspronkelijk werden mannen en vrouwen er opgesloten in aparte vleugels. In 1921 werd het gebouw vervolledigd met een psychiatrisch bijgebouw.
Vanaf de jaren 1980 werd de gevangenis van Vorst geconfronteerd met een groot probleem van overbevolking. De cellen, die oorspronkelijk voorzien waren voor 2 personen (9m2), moesten sindsdien plaats bieden aan 3 mensen. Plaatstekort, gebrek aan sanitair, onbewoonbaarheid en een verouderde infrastructuur werden het dagelijkse lot van de gevangenen. Ter illustratie: in 2012 had de gevangenis 706 gedetineerden met een totale capaciteit van 405 cellen. In 2013 werden de detentieomstandigheden voor het eerst als vernederend beoordeeld door het CPT (Europees Comité voor de preventie van foltering en onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing). In november 2022 werden de laatste gedetineerden van de gevangenis van Vorst overgeplaatst naar het ‘gevangenisdorp’ van Haren. Op termijn zullen daar alle gedetineerden samengebracht worden van de drie Brusselse gevangenissen: Sint-Gillis, Vorst en Berkendael.
Tegenwoordig strijden veel organisaties voor de invoering van een nieuw, humaner gevangenismodel naar voorbeelden uit Duitsland en Finland.
